Spermatik kordon
İki tarafta, internal inguinal halka ile testisler arasında uzanır. İçinden vaz deferens, internai ve eksternal spermatik arterler, vazal arter, pampiniform pleksus (ilerisinde spermatik veni yapar), lenf damarları ve sinirler geçer. Bütün bu oluşumlar en dışta ince bir fasia yapısı ile sarılmışlardır. İnguinal kanal hizasında kremasterik kasın lifleri de spermatik kordonu dıştan saracak şekilde uzanırlar.
Vaz deferens
Mezonefrik (Wolff kanalı) kanalından gelişir. İnsanda boyu 30-35 cm.’dir. Epididimin kuyruğundan başlayarak, prostat seviyesinde ejakulatör kanal ile sonlanır. 5 bölümü bulunur: 1) tunika vajinalis içindeki büklüntülü bölüm; 2) skrotal kısım; 3) inguinal kısım; 4) retroperitoneal ya da pelvik kısım; 5) ampulla.
Histolojik olarak en dışta adventisya bulunur. Buradan kan damarları ile küçük sinirler geçer. Altında lümen düz kas hücreleri ile çevrelenmiştir. İçte ve dışta longitudinal, ortada ise sirküler kas tabakası bulunur. En içte lümeni çevreleyen mukoza (epitel hücreleri) yer alır. Lümenin genişliği 0.05 cm.’dir.
Arterleri inferior vezikal arterde kaynaklanan deferensiyal arterden gelir. Hem sempatik hem de parasempatik sinir innervasyonu bulunur. Kolinerjik liflerin fazla önemi bulunmaz. Geniş bir sempatik adrenerjik sinir donanımı vardır. Sempatik sinirleri hipogastrik sinirlerden presakral sinir yoluyla gelir. Bunların dışında, nöropeptid-Y, tirozin hidroksilaz ve VIP nörotransmitterlerini içeren diğer nöronları da bulunur.
Epiteli yalancı çok katlıdır. Epitel proksimalde düzgün longitudinal kıvrıntılar yapar. Distale doğru bu düzen bozulur. İlerledikçe duvarı döşeyen kas tabakasının kalınlığı da azalır. Epiteli oluşturan 2 tip hücre vardır: bazal hücreler ve uzun kolumnar hücreler. Kolumnar hücreleri lümene kadar uzanırlar ve 3 tip hücre içerirler: salgı yapan esas (principle) hücreler, kalem (pencil) hücreler ve mitokondriden zengin hücreler. Hepsi de stereosiliyalıdır. Proksimal vaz epitelinin en sık rastlanılan hücreleri esas hücrelerdir.
Tek görevinin spermin epididimden ejakulatör kanallara kadar taşınması olamayacağı düşünülmektedir. Vaz deferensin bir miktar kendine ait motilitesi bulunur. Hipogastrik sinirin uyarılmasıyla da kuvvetli peristaltik hareketlerde bulunarak içeriğini uretraya boşaltır. Ancak ikinci görevi daha önemlidir: absorbsiyon ve sekresyon. Esas hücrelerinde stereosiliyalar, apikal oluşumlar, lizozomların gözlenmesi bunların absorptif faaliyetlerini ortaya koyar.
Özellikle ampulla bölümünde spermiyofajlar bulunur. Fazla spermatozoanın ortamdan uzaklaştırılmasını sağlarlar. Sekresyon ve absorbsiyon fonksiyonları ile vaz deferens lümeninde, spermlerin canlılıklarını ve matürte gelişimlerini sürdürebilecek belirli standartlarda bir ortam oluşur. Fonksiyon yapabilmesi androjen bağımlıdır. Testosteronu DHT’a çevirebilir.
Seminal veziküller
Mesanenin arka-alt kısmında, prostatın üstü hizasında yerleşmiş, yaklaşık 6 cm boyunda bir çift bezdir. Her bir bezin kanalı, o taraf vaz deferens ile birleşerek ejakulatör kanalı oluşturur.
Üreterler seminal veziküllerin iç yüzü tarafında uzanırlar. Arka tarafta rektum ile komşudur.
Histolojik olarak yalancı çok katlı epitel ile döşelidir. Submukozası yoğun bağ dokusu içerir. Dıştan ince bir kas tabakası ile çevrelenmiştir. Kan dolaşımı prostatınki ile aynıdır. Sempatik sinir sistemi tarafından innerve olur. Lenfatikleri prostatınkiler ile aynıdır.
Prostat
Fibromusküler glandüler yapıda bir bezdir. Mesanenin hemen altında yerleşmiştir. Erişkindeki ağırlığı yaklaşık 20 gm’dır. Ortasından yaklaşık 2.5 cm uzunluğunda prostatik uretera geçer.
Önden puboprostatik ligament, aşağıda ise ürogenital diyafram ile desteklenir.
Arka yüzünden ejakulatör kanallar prostatı delerek içine girerler. Oblik olarak uzanarak prostatik uretrada, eksternal sfinkterin hemen proksimalinde verumontanum adı verilen tümseğin üzerine açılırlar.
McNeal 1972’de prostatı 5 zona ayırmıştır: periferal zon, santral zon, transitional zon, ön segment ve preprostatik sfinkterik zon.
Prostatın içinden geçen prostatik uretra, içte mesaneden gelen longitudinal kas tabakası ile döşenmiştir. Mesanenin dış longitudinal kas tabakası ise aşağı doğru uzanarak uretrada da devam eder ve prostat glandının yapısına karışır. Posterior uretradaki bu düz kas yapısı erkekte gerçek istemsiz sfinkteri oluşturur. Uretranın mukozası transisyonel epitel ile döşelidir. Mukozanın altında ise periuretral glandlar yer alır.
Benign prostat hiperplazisi (BPH) transisyonel zondaki periuretral glandlardan, prostat kanserinin büyük kısmı ise periferal zondan kaynaklanır.
Lokalizasyon olarak protat, shimphsis pubisin arkasında yer alır. Arka-üst kısmında seminal veziküller ve vaz deferensler ile komşudur. Arkada rektumdan Denonvilliers fasiası ile ayrılır.
En dışta ince bir fibröz kapsül ile çevrelenmiştir. Altında ise uretrayı da sararak sitemsiz sfinkteri oluşturan sirküler düz kas lifleri ve kollagen doku bulunur. Bu tabakaların altında ise stroma yer alır. Epitel bezlerinin içine gömüldüğü konnektif doku, elastik doku ve düz kas liflerinden oluşur. Prostat bezleri birleşerek, 25 kadar kanal halinde verumontanum ile mesane boynu arasında prostatik uretraya açılırlar.
Prostatın arterleri inferior vezikal arter, internal pudental arter ve middle rektal (hemoroidal) arterlerden gelir. Venleri ise periprostatik pleksusa açılır. Periprostatik pleksus aynı zamanda penisin derin dorsal veni ve internal iliak (hipogastrik) arterler ile de bağlantılıdır.
Sinirleri sempatik ve parasempatik kaynaklıdır.
Lenfatik kanalları internal iliak, sakral, vezikal ve eksternal iliak lenf nodlarına açılırlar.
Erkek Uretrası
Glans penis hizasında uretranın mukazası yassı epitel ile döşeli iken, proksimalinde tamamen transisyonel epitel ile döşelidir. Submukozasını bağ dokusu, elastik doku ve düz kaslar oluşturur. Submukozada ayrıca Littre glandları adı verilen çok sayıda bez bulunur. Kanalları uretranın lümenine açılır. Uretra proksimalde vasküler yapıdaki korpus spongiosum ve distalde glans penis ile çevrelenmiştir.
Uretra arterlerini internal pudental arter’in bulbouretral dalından alır. Venleri ise internal pudental vene açılır.Lenf kanalları internal iliak ve common iliak lenf nodlarına drene olurlar.
