Amerika, Illinois Üniversitesi’nden bir grup araştırıcı, sperm sayı ve hareketi bozuk erkeklerde aromataz inhibitörü anastrozole kullanımının, sperm değerlerini düzelttiği yönünde yaptıkları bir çalışmanın sonuçlarını yayınladılar. Buna göre testosteron aktivitesi düşük bulunan erkeklerde bu yönde bir tedavi sonrasında hormonal dengede %95 hastada düzelme görülürken, yaklaşık dörtte birinde de (%25) sperm değerleri anlamlı derecede düzelmekteydi. Araştırıcılar, çocuk sahibi olmak isteyen erkeklerde eğer biyolojik aktif testosteron <155 ng/dl ya da testosteron (ng/dl)/östrojen (estradiol)(pg/ml) oranı <10 ise, anastrozole tedavisinden fayda görülebileceğini belirtmekteler.
Bu tedavinin esası, testis içinde testosteron seviyesini yükseltmeye dayanmakta. Çünkü testosteron, sperm üretiminde temel hormonlardan birisidir. Östrojen ise sperm üretiminde rol oynayan bir diğer hormon olup, fazla yükselmesi sperm yapımını baskılamakta. Yükselmese bile, testosteron ile arasındaki oran bozulduğunda, yine olumsuz etki göstermekte.
Östrojen, testosterondan yapılır. Bunu yapan enzim ise aromataz’dır. Aromataz enzimi hem sperm serisi hücreler içinde hem de yağ dokusu ya da karaciğer, beyin gibi organlarda bulunur. Eğer aromataz enzimi bir şekilde baskılanırsa, testosteron östrojene çevrilemeyeceği için, testislerde testosteron yükselecek, östrojen ise düşecektir. İşte bu şekilde bir tedavi ile testis içindeki bozulmuş hormon dengesi yeniden düzeltilerek sperm yapımı da artırılmış olunur.
Östrojen yükseldiğinde spermlerde apopitoz dediğimiz programlı ölüm hızını artırmakta. Ama diğer yandan da, yine
testislerde aromataz enzimini baskılayarak, fazla yükselmesini kendi kendine dengelemekte. İşte bu denge bozulduğunda, östrojen de yüksek kalarak spermlerin ölümü artar. Aromataz inhibisyonu ise östrojen üretimini azaltıp, spermlerin ölmesinin de önüne geçer.
Özellikle fazla kilolu olan erkeklerde aromataz enzimini yapan genlerde polimorfizim denilen bozuklukların görülme oranı da artar. Neticede enzim miktarı artmakta ve östrojen yükselmekte. O nedenle, obez erkeklerde sperm sayısında da düşme görülür.
Her ne kadar bu çalışmada aromataz enziminin baskılanmasının azoospermik erkeklerde normal sperm çıkışını artırdığı gösterilmemiş olsa da, TESE yapıldığı zaman %77’sinde sperm bulunmuş. Başka çalışmalarda da aromataz inhibisyonu ile TESE’de sperm bulma olasılığının artacağı gösterilmişti.
Netice olarak, testosteron aktivitesi bozulmuş erkeklerde 4 ay aromataz inhibitörü ile ilaç tedavisi faydalı olabilir. Bu tedaviye alınacak hastaların, ya biyolojik aktif testosteronu 155 ng/dl’nin altında olmalı ya da testosteron (ng/dl)/estradiol (pg/ml) oranı 10’un altında bulunmalı. Biyolojik aktif testosteron hesabı SHBG, albümin ve total testosteron arasında yapılan bir hesaplama ile elde edilebilir.
