Prof.Dr. Kaan AYDOS

Obstrüktif azoospermi, seminal kanalların komple tıkanıklığına bağlı olarak semen ve ejakulasyon sonrası idrarda spermatozoa ve diğer germ hücrelerinin yokluğu anlamına gelir. Testislerde normal spermatogenez devam etmesine rağmen, tıkanıklık nedeniyle dışarı çıkamamaktadır. Kronik obstrüksiyonlarda sperm kalitesinde de değişik derecelerde bozulmalar görülebilir. Obstrüksiyonun distalinde, özellikle distal epididimde bol miktarda makrofaj ve dejenere olmuş spermatozoa birikir. Canlı olmayan bu hücrelerin üremeye yardımcı tekniklerde de kullanımları yararsızdır. Cerrahi olarak tıkanıklığın düzeltilemediği durumlarda, epididimden veya testislerden alınan canlı spermatozoaların in vitro fertilizasyon (IVF) ile kullanımları sonucu sağlıklı gebelikler elde edilebilmektedr. Obstrüktif azoospermi olgularında epididmlerden 1 milyon/µl spermatozoa elde edilebilir. Obstrüktif azoospermi lokalizasyonuna göre 2’ye ayrılır (Colpi 2000):

Proksimal

• İntratestiküler
• Epididimal
• Proksimal vaz deferens

Distal

• Distal vaz deferens
• Ejakulatör kanallar

Obstrüksiyon fonksiyonel ya da anatomik (konjenital veya kazanılmış) olarak da sınıflandırılır (Colpi 1987). Vaz deferenslerin konjenital yokluğu, ejakulatör kanalların bilateral obstrüksiyonu ve nadir rastlanılan Young sendromu’nun yanı sıra akut veya kronik epididimit, seminal veziküllerin ve prostatın inflamatuvar hastalıkları da obstrüksiyona neden olabilirler (Tablo 1). İyatrojenik nedenler arasında ise özellikle çocukluk döneminde geçirilen herni ameliyatlarına ait sekeller, ejakulatör kanal seviyesinde yapılan ameliyatlar ve seminal kanalların kontrast madde ile görüntülendiği vazografi sayılabilir. Ayrıca epididimlerden perkütan yolla (PESA) ya da açık cerrahi yöntemle (MESA) yapılan sperm elde etme uygulamaları sırasında veya yanlışlıkla epididmlerin kesilmesi ya da biyopsi alınması da bu seviyede tıkanıklığa neden olabilirler. Seminal kanalların kazanılmış obstrüksiyon nedenleri arasında vazektomi de bulunur.

• Konjenital
• Vaz agenezi veya hipoplazisi
• Epididim agenezi veya hipoplazisi
• Ejakulatör kanal tıkanıklıkları
• Kazanılmış
• Travma (pelvik veya skrotal)
• Cerrahi (Skrotal, inguinal veya pelvik operasyonlar sırasında vaz veya epididimin kesilmesi, bağlanması ya da devaskülerizasyonu; Vazektomi, Uretraya yapılan girişimler)
• Enfeksiyon (N. Gonore, klamidya trakomatis, tüberküloz, üropatojenler)

Tablo 1. Seminal kanallarda obstrüksiyon yapabilen patolojiler.

Son yıllarda, ejakulatör kanal bölgesine ait patolojilerin seminal kanallarda sanıldığından daha sık olarak obstrüksiyona neden olduğu anlaşılmıştır. Bunlar arasında en sık karşılaşılanları; dıştan bası yaparak obstrüksiyona yol açan utriküler kistler veya intraprostatik kistler ile ejakulatör kanalların internal stenozu ya da kistik dilatasyonlarıdır.

Klinik tablo

Seminal kanallar bilateral tıkanmışlarsa azoospermi ve neticede infertilite ile sonuçlanacaktır. Tek taraflı tıkanıklıklarında ise eğer diğer taraf testis ve seminal kanalı sağlamsa karşı taraf olayı tamamen kompanse edebilir ve her hangi bir semptom vermeyebilir. Parsiyal obstrüksiyonlar da ise patolojinin şiddetine göre ciddi oligozoosperminin eşlik ettiği ejakulat parametrelerinde belirgin bozulmalar dikkat çeker.

Ejakulatör kanalların proksimaline rastlayan tıkanıklıklarda, seminal volümün büyük kısmı seminal veziküllerden ve prostattan kaynaklandığı için, ejakulat volümü sıklıkla normal sınırlar içerisinde kalır. Distal obstrüksiyonlar da ise ejakulat volümü genellikle 2 ml’nin altında bulunur.