Çocuğumuz olur mu şüphesiyle ilk başvurulan test sperm tahlilidir. Ancak sperm tahlili hiç bir zaman erkeğin çocuğu olup olmayacağının kesin bir göstergesi değildir. Çünkü sonuçları üzerine etkili olabilecek çok sayıda faktör bulunur. Öncesinde kaç günlük cinsel perhiz yapıldığı, yakın tarihte ateşli bir hastalık geçirilmiş olması ya da stres gibi nedenler sperm sayısını değiştirebilir. Toplumsal ya da coğrafi farklılıkların da rolü olduğu gösterilmiştir. Bunların dışında bir diğer ilginç faktör ise mevsimsel döngüdür. Çünkü yapılan çalışmalar, içinde bulunulan mevsime göre sperm kalitesinin değişeceğini ortaya koymakta. Şayet böyle ise, gebelik şansı da mevsimlerle ilişkili olacaktır.
Am J Obstet Gynecol dergisinde yayınlanan ve 6000’in üzerinde çiftin sperm sonuçlarının incelendiği bir çalışma böyle bir ilişkinin varlığını ortaya çıkardı. Buna göre kış mevsiminde sperm sayısı ve hareketi daha fazla olmaktaydı. Buna karşın havaların ısınmaya başladığı bahar aylarından başlayarak sperm değerleri de düşme eğilimi göstermekte. Mevsimsel döngülerin üreme başarısı üzerine etkilerini çoğu hayvan türünde de görmekteyiz. Bunlarda yapılan araştırmalar mevsimsel değişikliklerin temelinde hormonal denge, gün ışığına maruziyet süresi ve hava sıcaklığının etkili olduğunu önermekte. Normalde testisler skrotum kesesi içerisinde normal vücut ısısına göre 3-4 derece daha düşük bir ortamda bulunur. Varikosel, sauna veya sıcak banyo alışkanlığı ya da içinde yaşanılan ortamın sıcak olması bu nedenle sperm kalitesini bozmakta. Ayrıca, sperm çekirdeğinde de iklimsel değişiklikler olmakta ve soğuk havalarda sperm DNA’sı daha fazla yoğunlaşarak çevresel faktörlere bağlı hasarlanmalardan kendisini korumaya almaktadır. Sperm DNA hasarlarının gebelik başarısını azaltan, düşük sıklığını ise artırıcı bir etkisi olduğu bilinmekte. Dolayısıyla yaz aylarındaki sıcak ortamın spermleri DNA hasarına daha yatkın hale getirmesi nedeniyle, bu aylardaki gebelik başarısının da azalması beklenebilir.
Hiç kuşkusuz, sperm kalitesindeki değişikliklerin gebelik başarısı üzerine de etkisi olacaktır. Araştırmanın sonuçları gerçekten de sonbahar aylarında doğum oranlarının, bahar aylarına göre daha fazla olduğunu göstermekte. Bu da sperm kalitesinin kış aylarında daha yüksek olması ile ilişkilendirilebilir. Aksine, bahar aylarında doğum oranlarının daha düşük olması da, yaz aylarındaki sperm kalitesinin düşüklüğüne karşılık gelmekte. Diğer yandan, mevsimsel değişikliklerin sperm kalitesini ve doğum oranlarını etkilemediğini gösteren çalışmalar da vardır. Bunun nedeni bölgesel ve toplumsal faktörler olabilir. Ayrıca sigara alışkanlığı, obezite, kullanılan ilaçlar, içinde yaşanılan ortam, ilişki sıklığı, yaş gibi çok sayıda başka faktör de üreme başarısına etki edebilir.
Yukarıdaki veriler göz önüne alındığında, kesin olmamakla birlikte sperm kalitesi ve gebelik başarısının mevsimsel döngülerle ilişkili olabileceği görülmekte. Ancak sperm sayısının çok düşük olduğu durumlarda daha farklı sonuçlar çıkması da olasıdır. Dolayısıyla çocuk sahibi olmaya niyetlenip bir yıldan fazla süre geçmesine rağmen başaramamış çiftlere, bunu sadece mevsimlere bağlamayıp, sperm fonksiyonlarının diğer faktörlere de yönelik daha detaylı değerlendirilmesi önerilir.
Bu yazı https://www.elele.com.tr/saglik sayfasında yayınlandı.
Resim https://openclipart.org
