Ne yazık ki hayatımıza Covid-19 virüsü girdi ve şimdiye kadar da yaklaşık 50 milyon kişide ciddi enfeksiyona yol açtı. Bu sayının çok daha fazla olduğu ifade edilmekte. Erkekler virüsten etkilenme bakımından daha yatkın. Üstelik bu erkeklerin önemli bir kısmı da üreme çağında bulunuyor. Dolayısıyla genç erkeklerin virüse karşı alınacak tedbirlere özellikle dikkat etmesi gerekmekte.
Covid-19 virüsü kısırlık yapar mı? Bu soruya net bir cevap veremiyoruz. Çünkü henüz hastalığın uzun dönem sonuçlarını görecek kadar bir süre geçmedi. Ama mevcut verilere baktığımızda böyle bir riskin bulunduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz. Bir kere Covid-19 virüsünün yapıştığı ACE2 reseptörleri testiste bulunmakta. Bu da virüsün testise girebileceğini göstermekte. Nitekim gerek testis içinde gerekse ejakulatta virüsün bulunduğu laboratuvar çalışmalarında gösterildi. Bunun neticesinde de enfeksiyonla karşılaşan çoğu erkeğin sperm kalitesinde ciddi bozulma görüyoruz.
Aslında Covid-19 virüsünün testisleri nasıl bozduğu konusu tam aydınlatılmış değil. Enfekte olunduğunda
testis içine iltihap hücreleri ve beraberinde sitokinler dediğimiz bir takım moleküller hücum eder. Bunlar dokuda hasar yaratarak bir yandan testosteron hormonu üretimini engellerken diğer yandan da sperm üretimini bozmakta. Gerçekten de, enfekte olguların yarısında testosteronda azalma saptanmış. Etkilenen testis dokusundaki hasar kalıcı olursa, hastalıktan iyileşilse bile sperm üretimi geri dönmeyebilir. Diğer yandan virüsün doğrudan sperm hücrelerine saldırabileceği de düşünülmekte. Şayet bu doğruysa, hastalığın cinsel temas yoluyla bulaşma riski ortaya çıkmakta. Ancak virüsün spermlerin içine girdiği ya da ejakulata geçtiği konusunda gözlemlerimiz çok sınırlı. Dolayısıyla bu yönde bir endişe için henüz kesin bir kanıt yok.
Hastalıkla ilişkili bir diğer risk de kullanılan ilaçlar olabilir. Çünkü Covid-19 hastalığını tedavi etmekte kullanılan kortikosteroidler ve interferon sperm üretimini olumsuz etkileyebilir. Virüsün üreme fonksiyonları üzerine etkili olabileceği bir başka yol ise testislerde testosteron üretiminden ve sperm yapımından sorumlu seks hormonlarının salgılandığı beyindeki hipofiz bezinin tutulumudur. Araştırmalar, bu bezde de enfeksiyona bağlı değişikliklerin ortaya çıktığını göstermekte. Nihayet yüksek ateş, sperm DNA hasarları ve psikolojik problemler de, virüsün üreme fonksiyonlarını olumsuz etkileyebileceği mekanizmalar olarak önerilmekte. Virüsün spermlerde yol açacağı epigenetik değişiklikler neticesi çocukta gelişecek problemler de ayrı bir araştırma konusu.
Bütün bu olumsuzluklara karşın testiste ACE2 reseptörlerinin çok az sayıda bulunması ve spermlerin üretildiği tubüllerin çevresini saran bariyerin koruyucu etkisi Covid-19 enfeksiyonunun üreme fonksiyonlarını bozma yönündeki etkisini azaltmakta.
Netice olarak, Covid-19 enfeksiyonu erkekte ileride kısır kalınması konusunda bir risk oluşturabilir. Madem ki henüz kesin bir tedavisi yok, yapılabilecek ne etkili mücadele korunmadır, yani daha hasta olmadan buna karşı tedbirleri almak; maske-mesafe-hijyen. Özellikle üreme çağındaki erkeklerin bu tedbirlere uyması, hastalığı hafife almaması, nasıl olsa hafif atlatırım gibi hatalara düşmemesi, yıllar sonra telafisi olmayan sorunlarla karşılaşılmaması bakımında son derece önemlidir.
Bu yazı https://www.hurriyet.com.tr/aile sayfasında yayınlandı.
Resim: https://openclipart.org
