Kısırlık nedeniyle tetkik edilen kadınların sık karşılaştığı tanılardan birisi de polikistik over sendromudur. Kısaca PKOS olarak bilinen bu hastalıkta adetlerin düzeni bozulur, bazen uzun süre adet görülmeyebilir. Bunun yanı sıra sivilcelerde artış, kıllanma, kilo alımı ve yumurtlama problemleri de eşlik eder. Kan tahlillerinde hormonlarda bozulma ve ultrason ile yumurtalıklarda çok sayıda kist görülmesi ile de tanı konur. Ancak ilginç olarak aynı durum erkekler için de söz konusu olabilir, yani erkekte de PKOS hastalığı bulunabilir.
Bu biraz garip gelebilir, çünkü PKOS tanısını kadınlarda duymaya alıştık. Ama bilimsel araştırmalar, benzer tablonun erkeklerde de gelişebileceğini göstermekte. PKOS’un nedeni, başlıca testosteron olmak üzere erkeklik hormonu olarak bilinen androjenlerin normalden fazla yükselmesidir. Bunun altında genetik nedenler yatar. Ayrıca, insülin olarak bilinen hormona karşı vücudun direnci de artmıştır. İnsülin kan şekerinin normal kalmasına yarar, oysa PKOS hastalarında diyabete yatkınlık vardır. İşte bir kısım erkekte de bu nedenlere bağlı olarak aynen kadında olduğu gibi PKOS hastalığı gelişebilmekte. Gerçekten de ailesinde PKOS bulunan erkeklerde, benzer tabloya daha sık rastlandığı görülmekte. Bu da bozukluğun genetik nedenlerden kaynaklanmış olmasıyla ilişkilendirilir. Yapılan çalışmalar, yağ ve şeker metabolizmasıyla ilgili bazı genlerdeki yetersizliğin bu şekilde bir tabloya yol açtığını göstermekte. Aynı genetik bozukluğun ailenin diğer bireylerine taşınması, kadınlardakine benzer tablonun erkeklerde de ortaya çıkmasına sebep olmakta.
Erkekte gelişen PKOS hastalığının başlıca bulgusu 35 yaşından önce başlayan alın ve şakakların açılmasıyla karakterize, androjenik tipte dediğimiz erkeksi saç dökülmesidir. Bir süre sonra hiç saç kalmayabilir. Aslında saç dökülmesinin mutlaka bir hastalığa bağlı olması gerekmez, yapısal olarak da görülebilir. Ama buna insülin hormonunda artış ve insüline karşı direnç de eşlik ediyorsa, o zaman metabolik bir bozukluk söz konusu olabilir. Çünkü insülin hormonunun yetersizliği kanda androjen hormonlarının yükselmesine yol açmakta. Normalde androjen hormonları SHBG adlı bir başka hormona bağlı bulunur. İnsülin bozukluğu SHBG miktarını azaltarak, kandaki serbest dolaşan androjen hormonlarının oranını yükseltir. Bu da neticede saç dökülmesi, vücutta normalden fazla kıllanma, sivilcelerde artış gibi belirtilerin ortaya çıkmasına neden olur. Aslında erkekte görülen PKOS hastalığında kadından farklı olarak testosteron düzeylerinin mutlaka yükselmesi gerekmez. Normal hatta normalden daha düşük bile gelebilir. Buna karşın böbrek üstü bezinde DHEA gibi testosterondan daha güçlü androjenik etkiye sahip hormonlarda artış olmakta.
SHBG’nin aynı zamanda hücrelerde kan şekerinin kullanımını düzenleyici etkisi de bulunmakta. Dolayısıyla bu hormonun azalması sadece androjenlerde görece bir yükselme yaratmakla kalmaz, beraberinde şeker metabolizmasındaki bozukluk sonucunda diyabete yatkınlık, yüksek kolesterol, obezite, yüksek tansiyon hatta kalp-damar hastalıklarına eğilimi de artırır.
Netice olarak, 35 yaş altı erkekte erken başlayan saç dökülmesi, kıllanmada artış ve fazla sivilcelenme durumunda, özellikle ailede de ortaya çıkmışsa, PKOS benzeri metabolik bir hastalık akla gelmeli. Hormonal incelemeleri sonucu SHBG’de düşme ile birlikte kan şekeri, insülün ve DHEA’nın yükselmesi, insüline direnç geliştiğinin gösterilmesi ise tanıyı destekler. Daha ileri yaşlarda yüksek tansiyon, obezite, diyabet de gelişebilir. PKOS benzeri metabolik bozukluğu olan erkeklerde sperm değerleri de bozulabileceğinden, kısırlık araştırmasında bu duruma yönelik tedbirler de alınmalı. Kan şekerinin düzenlenmesi, fazla kiloların atılması, metabolizmayı destekleyici ilaçlar ve vitaminler tedavide faydalı olabilir.
Bu yazı https://www.milliyet.com.tr/yazarlar/ sayfasında yayınlandı.
Resim: https://openclipart.org/
