Covid 19 pandemisi tüm şiddetiyle devam ederken en büyük endişelerden birisi de üreme fonksiyonlarında bir bozukluk yapıp yapmadığı konusu. Her viral enfeksiyonda olduğu gibi, şayet testislerde iltihaplanma yapıp orşit gelişirse, sperm üretiminde ya da kalitesinde bozulma olması beklenir. Ancak belirgin bir iltihap yapmadığında yine de kısırlık nedeni olabilir mi sorusu ne yazık ki tam açıklığa kavuşmadı. Fiziksel korunma tedbirleri yanı sıra elimizdeki tek silah ise aşı. Peki, aşı spermleri etkiler mi?
Geçenlerde, İsrail’de Hebrew Üniversitesinde Covid aşısı olan bir grup erkekten alınan sonuçlar yayınlandı. Buna göre Pfizer/BioNTech BNT162b2 mRNA aşısının ilk dozu yapıldıktan sonraki 1 ay içerisinde ne sperm sayısının ne de hareketinin aşıdan etkilenmediği, herhangi bir değişikliğe yol açmadığı görüldü. Aşının spermler üzerin etkisi konusunda şimdilik tek araştırma olsa da, diğer aşı markaları için de umut vermesi bakımından önemli bir bilgi olarak yorumlanmakta. Ancak daha ileriki sürelerde nasıl bir etki yapacağı ise belirtilmiyor.
Aslında aşının yan etkisini düşünmeden önce, Covid 19 enfeksiyonuna yakalanılırsa neyle karşılaşacağımızı bilmek çok daha önemli. Gerçekten de, son yayınlar bu konuda oldukça düşündürücü. Çünkü bu virüs ACE2 reseptörlerine bağlanmakta ve bu reseptörler testiste de bulunmakta. O halde testisleri etkileme olasılığı yüksek. Nitekim enfeksiyona yakalananlarda iki önemli durum ortaya çıkmakta: Testislerde iltihap hücreleri yani lökosit artışı ve yüksek ateş. Lökositler, mikrobun kendi yapmasa da sperm fonksiyonlarını bozabilir. Covid19’a yakalananların ejakulat incelemelerinde bol lökosit çıkmakta. Hastaların %5-10’unda testislerde iltihap gelişiyor ve hastalığın şiddetine paralel olarak da artıyor. Benzer şekilde, hastalıktan iyileşen ancak daha sonra hayatlarını kaybeden olguların kadavra çalışmalarında, testislerinde yüksek miktarda iltihap hücrelerine bağlı ağır doku hasarı geliştiği de gösterildi. Yani, virüs değil ama iltihap hücreleri testisin çalışmasını bozabilir.
Viral enfeksiyonlarda yüksek ateş olmakta. Ateşin testislerde de ısı artımı yapması, spermi bozan bir başka neden. Normalde vücut ısısından 2-3 derece düşük ortamda kalması gereken testisler, Covid 19 enfeksiyonu sırasında yükselen ateş ile uzun süre aşırı sıcağa maruz kalmakta. Yüksek ısı ise sperm kalitesini bozabilir ve DNA hasarı yapabilir. Bunlar da kısırlık nedeni olabilir. Ancak aşı olanların da yaklaşık %16’sında ateş yükselebilir. Bu da spermleri bozabilir. Ama aşıya bağlı ateş yükselmesi geçici olup, kısa süre içerisinde kalıcı bir hasar bırakması düşük olasılık. Bu, başka enfeksiyonlara bağlı ateş yükselmelerinde görülenlerden farklı bir durum yaratmamakta.
Ancak hemen şunu da belirtelim, iltihap geriler ya da ateş düşerse, bozulmuş sperm fonksiyonları bir kaç ay içerisinde tekrar geriye dönebilir. Tabii ki hasar büyük ise, geri dönüş de her zaman yeterli olmayabilir ve kalıcı kısırlık yapabilir. Ama bütün bunlar henüz kesin olarak kanıtlanmış değil. O nedenle elden geldiğince hastalıktan korunmak ve yakalanılırsa da en kısa zamanda tedavi alarak hasarın ilerlemesinin önüne geçilmesi önerilmekte.
Bir diğer önemli bulgu ise, Covid virüsünün cinsel yolla geçip geçmediğidir. Çalışmalar böyle bir geçişin söz konusu olmayacağı yönünde. Geçtiğimiz ay Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan geniş serili bir çalışmanın sonuçları da bunu desteklemekte. Araştırıcılar, testiste virüsün tutunacağı ACE2 reseptörleri bulunsa bile, hücrenin içine girmesini sağlayacak TMPRSS2 reseptörünün bulunmaması nedeniyle, spermlerin Covid 19 virüsünü taşımayacağını belirtmekte. Bugüne kadar da bu virüsün cinsel ilişki ile bulaştığı gösterilmiş değil. Nitekim Stanford Tıp Fakültesi Klinik Direktörü Dr. Aaliya Yaqub, genetik manipülasyonla yapılmış olsa da, mRNA aşılarının hücrenin içine girip de genetik yapısını değiştirmesinin söz konusu olmadığını açıkladı.
Netice olarak, Covid 19 virüsü erkekte tesitleri tutabilir ve sperm fonksiyonlarını bozarak kısırlık yapabilir. Ama bu cinsel yolla bulaşmamakta. Aşı ise, en azından Pfizer/BioNTech BNT162b2 için, kısa sürede sperme bir zarar vermiyor. Testislerdeki bozukluk hastalığın şiddeti ile paralel olarak artmakta. Spermdeki bozulma iyileştikten sonra geri dönebilir ya da şiddetli seyreden olgularda kalıcı hasar bırakabilir. Bu veriler ışığında, erkekte üreme fonksiyonları bakımından her türlü korunma tedbirlerine uyularak hastalığa yakalanmamak en güvenli yol olarak kabul edilmeli.
Bu yazı https://www.hurriyet.com.tr/aile/ sayfasında yayınlandı
Resim: https://openclipart.org/
