Prof.Dr. Kaan AYDOS
İnsanda testisten değil de, vücudun herhangi bir hücresinden sperm elde etmek için sadece birkaç adım kaldı. Geçtiğimiz ağustos ayında Japonya Kyoto Üniversitesi’nden bir grup araştırıcı, farelerde ilginç bir deney gerçekleştirdi. Araştırıcılar erkek ve dişi farenin çiftleşmesini takiben 1 hafta sonra embriyoyu dışarı aldılar. Bu aşamadaki embriyoya epiblast adı verilir ve bölünerek ileride erişkin bir hayvanın tüm vücudunu oluşturma gücüne sahiptir. Ancak bu hücrelerin arasında sayıları 100 ile 1000 arasında değişen bazı hücreler vardır ki, bunlar da sperm yapmaya programlanmış hücrelerdir. Araştırıcılar aldıkları embriyoyu laboratuar ortamında 2 gün boyunca, içinde activin A (ActA), basic fibroblast growth factor (bFGF), ve knockout serum replacement (KSR) bulunan kültür ortamında beslediler. Daha sonra son derece gelişmiş bir ayrıştırmaya tabi tutarak aralarından sperm öncülü hücreleri bularak, aldılar. Primordial sperm hücresi adı verilen bu hücreleri daha sonra bir başka hayvanın testisine enjekte ettiler. İlginç olanı, bu hayvanın testisinde hiç sperm hücresi bulunmamasıydı. Aynen, günümüzde TESE yapıp da hiç sperm bulamadığımız erkeklerde olduğu gibi. Ama 8-10 hafta sonra hayvanın testisini çıkarıp içine baktıklarında, bol miktarda olgun sperm hücresinin gelişmiş olduğunu gördüler. Bunun üzerine bu spermleri alıp, dişi fare yumurtasına enjekte ettiler, yani tüp bebek yaptılar. Sonuç mükemmeldi: tüp bebeği takiben tamamen sağlıklı bir yavru dünyaya gelmişti!
Çalışmayı gerçekleştiren ekibin bir üyesi olan kök hücre biyoloğu Mitinori Saitou, bundan sonraki amaçlarının insan üzerinde deneyi yapmak olduğunu söylüyor. Daha önce deriden alınan bir hücrenin çekirdeği çıkarılarak, dişi yumurtasına verilmiş ve bundan da embriyo elde edilmişti. Şimdi sıra, deri hücresinden oluşturulan bu embriyonun içinden sperm öncülü hücreleri seçip, eşinin yumurtasına enjekte edilerek tüp bebek yapmaya geldi. Japon araştırıcılar bunun hayal olmadığını, son derece ümit veren bir tedavinin habercisi olduğunu vurgulamakta. Kim bilir, belki çok yakında, azoospermik olup testislerinde TESE ile sperm bulamadığımız hastalarda, sadece deri hücrelerini kullanarak çocuk yapmak mümkün olabilecek. Biraz daha sabır gerekiyor..
Kaynak: http://the-scientist.com/2011/08/04/lab-grown-sperm/
Çalışmanın aslı: K. Hayashi, et. al., “Reconstitution of the mouse germ cell specification pathway in culture by pluripotent stem cells,” Cell, 146: 1-14, 2011.
