İZAH EDİLEMEYEN AZOOSPERMİ VE İNFERTİLİTE OLGULARINDA “NEDENE YÖNELİK TEDAVİ” YAKLAŞIMI

Çocuk sahibi olamayan çiftlerde çoğu kez neden bulunamamakta ve izah edilemeyen infertilite olarak kalmaktadır. Oysa yakın zamanlarda sperme ait birçok bozukluğun da buna neden olabileceği anlaşıldı. Ancak yine de tedaviler ampirik olmaktan öteye geçememekte, nedeni ortadan kaldırmaktan çok, genel olarak sperm üretimini destekleyen ilaçlarla sınırlanmaktadır. Neticede tüp bebeğe giren çiftlerin yaklaşık yarısında, doğal yolla çocuk sahibi olmak isteyenlerin de çok daha büyük kısmında ilaç da kullanılsa bir sonuç alınamamakta, hatta bozukluğun kaynağı bilinemediği için belki faydalı olacak bir tedavi şansı da kaçırılmış olmaktadır.

Ancak son yıllarda genetik düzeyde yapılan araştırmalar, sperm üretiminin hangi seviyede bozulduğu konusunda daha ayrıntılı bilgi sahibi olmamızı sağlamıştır.  Buna göre de sperm bozuklukları klasik bilgilerimizden farklı olarak, yeni bir düzenleme ile sınıflandırılabilmiştir. Böylece tedaviler de doğrudan bozukluğa yönelik planlanabilir ve gereksiz uygulamalardan kaçınılarak yaşam kalitesi ve maliyet korunabilir hale gelmiştir.

İşte, sperm bozukluklarının düzeltilmesinde detaylı bir inceleme ile doğrudan “nedene yönelik tedavi” planlaması, bu bakımdan gebelik şansını da artıracaktır.

Eğer sperm atılımında bir engel yoksa sperm bozuklukları genel olarak 2 şekilde gruplandırılabilir:

1. Sperm hücresine ait genetik ve yapısal kusurlar
2. Sperm hücrelerinin bir kusuru olmamasına karşın, sperm dışı testis doku bozukluğuna bağlı sperm üretim bozuklukları

Neticede karşımıza çıkan klinik tablo ise aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

1. Sperm kök hücrelerinin (VSELSCs) yokluğu ya da bölünememesinden dolayı hiç sperm üretiminin olmaması (Sertoli cell only)
2. Sperm üretiminin olması ama mayoz bölünme yani kromozom yarılanması gelişemediğinden belli bir seviyede duraklaması (maturasyon aresti)
3. Spermlerin haploid dediğimiz kromozom yarılanmasını gerçekleştirmesi ama kuyruk gelişiminin olmaması (geç spermatid)
4. Kuyruklu, olgun sperm bulunması ama hareketsiz olması: a) fonksiyonel bozukluk b) yapısal bozukluk
5. Hareketli spermlerin olması ama yumurtayı dölleyememesi: a) akrozom reaksiyonu bozukluğu b) sentrozom defektleri c) sperm tarafından taşınan miRNA eksikliği d) DNA hasarı e) genetik anomaliler
6. Döllenmiş yumurtadan embriyo gelişmesi ama erken dönemde düşükle sonuçlanması: a) DNA hasarları b) genetik anomaliler

Bunları göz önüne alarak tedavi planı aşağıdaki şekilde yapılabilir:

1. Total genetik eksiklik: Spesifik tedaviden bir sonuç alınamaz.
2. Kısmi genetik ifade eksikliği: Bunları ilaçla artırmak denenebilir. Klinik takibe göre devam edilir.
3. Normal genetik ifade: Mevcut gen ürünü üzerinden tedavi yapılabilir ya da bu faktör yeterli kabul edilerek diğer tedavi yöntemlerine geçilir.

Yeni Jenerasyon Sekanslama (NGS) platformu sperm üretimi ile ilgili genlerin topluca incelenmesini mümkün kılmıştır. Erkeğin klinik muayenesi ve hormon değerleri ile birlikte NGS analizi, nedene yönelik tedavi planlamasında çocuk sahibi olma şansını artırabilecek detaylı bir yaklaşım sağlamaktadır. Özellikle azoospermi olgularında mikroTESE ile kombine edildiğinde, tedavi ile sperm elde edilmesi yönünde katkıda bulunur. Erkekte tedavi planına yardımcı olabilecek, NGS ile ortaya çıkarılabilen temel sperm bozukluğu nedenleri aşağıda sıralanmıştır:

Resim:

https://www.tes.com/lessons/sK5d13frjJRPug/genetics

http://science.howstuffworks.com/life/genetic/genetics-work-pictures.htm